PALABRAS PARA MEDRAR

Agarda: tempo durante o cal se espera.

Agarimo: sentimento de afección ou tenrura que se manifesta por alguén.

Antollo: desexo vivo, irracional e pasaxeiro dunha cousa.

Benestar: sensación de tranquilidade e satisfacción.

Desexo: movemento afectivo cara a algo que se apetece.

Inquedanza: desexo de coñecer ou interese especial por algo; inquietude.

Ilusión: felicidade que se sente pensando en algo que vai vir.

Ledicia: sentimento de pracer ou satisfacción; alegría; dita; felicidade.

Paixón: sentimento moi forte de entusiasmo por alguén.

Sensibilidade: facultade de experimentar sensacións de afecto, emoción etc.

Sentimento: reacción do ánimo ante un acontecemento.

Soño: aquilo que se desexa moito; afán, anhelo, arela, aspiración.

Cambra: contracción involuntaria, dolorosa e transitoria dun músculo; breca; cambia; chambra.

Cansazo: sensación de falta de forza física ou mental; fatiga.

Caricia: demostración de cariño que se fai pasando a man polo corpo; aloumiño.

Comadrón, comadroa: persoal sanitario preparado para asistir as mulleres no parto.

Hora curta: parto breve.

Matrón, matrona: persoa que asiste a outra no parto.

Movemento: cambio de posición dun corpo.

Mudanza: feito de que unha persoa cambie; cambio.

Nacemento: acción de nacer.

Parteiro, parteira: persoa que, con titulación académica, asiste a outra no parto.

Ventre: cavidade situada entre o tórax e a pelve.

Xinecólogo, xinecóloga: médico especialista no aparato xenital feminino.

Acariñar: tratar cun sentimento de afección, tenrura, simpatía; agarimar; aloumiñar.

Aperta: acto de abrazar ou cinguir cos brazos; abrazo; apreixo.

Berrar: lanzar berros ou sons agudos emitidos con forza en voz moi alta.

Bico: acción de bicar ou tocar cos labios pechados en sinal de amor; beixo.

Chorar: deitar bágoas debido a un sentimento de pesar.

Dozura: calidade do que é tenro ou trata con cariño e comprensión; tenrura.

Durmir: estar nun estado de repouso que consiste na suspensión dos sentidos.

Espernexar: mover repetidamente as pernas.

Miña rula: expresión de cariño que se aplica a unha muller ou a unha nena.

Salaio: respiración curta con sacudidas do corpo que se fai ás veces ao chorar; salouco.

Xogar: realizar actividades para entreterse e divertirse.

Afillado, afillada: calquera persoa, en relación co seu padriño ou madriña.

Avó, avoa: o pai ou a nai dos pais dunha persoa.

Bisavó, bisavoa: o pai ou a nai dos avós dunha persoa.

Bisneto, bisneta: o fillo ou a filla do neto ou da neta dunha persoa.

Curmán, curmá: o fillo ou a filla dun tío ou dunha tía; primo/a; primo/a carnal.

Fillo, filla: calquera persoa en relación aos seus pais.

Irmán, irmá: calquera persoa en relación ao seu pai ou a súa nai.

Neto, neta: fillo ou filla dun fillo ou dunha filla dunha persoa.

Pai, nai: persoa que tivo un/unha ou máis fillos/as.

Padriño, madriña: persoa que acompaña a quen se bautiza facéndose o seu protector ou a súa protectora.

Sobriño, sobriña: fillo ou filla dun irmán ou irmá.

Sogro, sogra: o pai ou a nai do/a cónxuxe.

Tío, tía: irmán ou irmá do pai ou da nai dunha persoa.

Tataravó, tataravoa: pai ou nai dun bisavó ou dunha bisavoa, con respecto a unha persoa.

Tataraneto, tataraneta: fillo ou filla dun bisneto ou dunha bisneta, con respecto a unha persoa.

Xenro, nora: home da filla ou muller do fillo, respecto dos pais destes.

Xemelgo, xemelga: cada un dos dous nenos ou nenas que naceron dun mesmo parto.

Adolescente: persoa que ten entre doce e dezaoito anos aproximadamente.

Adulto, adulta: persoa que chegou ao termo do seu crecemento.

Asemellar: imitar

Bebé: neno ou nena que ten aproximadamente un ano.

Cativo, cativa: rapaz ou rapaza de pouca idade.

Mozo, moza: persoa que supera a infancia pero non chegou á idade adulta.

Medrar: crecemento da estatura dunha persoa; estirada; estirón.

Neno, nena: persoa que está no período que vai desde o nacemento ata a ado­les­cencia.

Neno/a do berce: neno/a pequeno/a que aínda dorme no berce.

Neno/a do colo: neno/a pequeno/a que anda no colo.

Neno/a da teta: neno/a pequeno/a en período de lactación.

Neonato, neonata: acabado/a de nacer.

Pequeno, pequena: persoa de pouca idade, que aínda está na nenez.

Vello, vella: persoa que ten moita idade.

Alto, alta: de estatura superior á media; grande.

Baixo, baixa: que ten pouca altura; pequeno.

Centímetros: medida de lonxitude que é a centésima parte dun metro.

Esvelto, esvelta: alto, delgado e de boa figura; garrido.

Forte: que goza de boa saúde; robusto.

Fraco, fraca: de pouca carne; delgado.

Gordo, gorda: que ten exceso de carne ou graxa; groso.

Mediano, mediana: que non é nin grande nin pequeno.

Metro: unidade de lonxitude, de símbolo m.

Repoludo, repoluda: baixo e gordiño; gordecho; reboludo.

Vizoso, vizosa: de aparencia fermosa e saudable.

 Días da semana: luns, martes, mércores, xoves, venres, sábado e domingo.

Meses do ano: xaneiro, febreiro, marzo, abril, maio, xuño, xullo, agosto, setembro, outubro, novembro e decembro.

Estacións: primavera, verán, outono e inverno.

Arco da vella: banda de cores que aparece no ceo cando a luz solar atravesa as pingas da chuvia.

Avesedo: que non recibe a luz do sol; sombrizo.

Chuvioso: que é abundante en chuvias.

Despexado: dise do día ou do ceo que está claro, sen nubes.

Lóstrego: resplandor intenso e momentáneo producido polo raio.

Nevado: cuberto de neve.

Nubrado: cuberto de nubes; nubro.

Orballo: chuvia miúda; poalla.

Raiola: raio de sol que aparece entre as nubes cando o ceo está cuberto.

Solleiro: con moito sol.

Treboada: chuvia intensa e súbita, de pouca duración, que pode ir acompañada de vento.

Tronada: tempo de tormenta con calor pesada, treboada, alustros e tronos.

Acontecemento: suceso importante, caso notable.

Artigo: escrito xornalístico sobre un tema determinado.

Blog: sitio web que recolle cronoloxicamente información ou opinións.

Noticiario: programa de radio ou televisión en que se emiten noticias.

Nova: suceso ou novidade que se comunica; noticia.

Redes sociais: espazo de Internet que permite relacionarse e intercambiar información.

Reportaxe: xénero periodístico que consiste en relatar feitos que presencia o/a reporteiro/a.

Revista: publicación periódica non diaria e ilustrada.

Telexornal: programa televisivo de información sobre acontecementos do día.

Titular: título que encabeza as novas dos xornais.

Xornal: publicación diaria.

Xornalista: profesional dos medios de comunicación; periodista.

Partes da casa: aseo, cociña, comedor, corredor, cuarto, cuarto de baño, sala e vestiario…

Cuarto do bebé: almofada, andel, berce, cadeira, cadro, caixón, cambiador, coxín, espertador, lámpada, penico/ouriñal, porta, rolo, roupeiro, sabas, tallo, ventá…

Bañeira: recipiente para bañarse as persoas; baño.

Billa: chave que se usa para pechar e regular a saída de líquidos ou gases.

Burbulla: globo de aire ou gas que sobe á superficie dun líquido; gurgulla.

Colonia: perfume que se fai con auga, alcohol e distintos aromas.

Crema: substancia branda para o coidado da pel.

Escuma: burbullas que forma o xabón ao entrar en contacto coa auga.

Espello: superficie que reflicte as imaxes.

Esponxa: utensilio que se emprega para a hixiene pola súa porosidade e suavidade.

Peite: instrumento con dentes que se utiliza para desenguedellar ou peitear o pelo.

Xabón: produto deterxente que se utiliza para lavar e para o aseo persoal.

Xampú: xabón líquido para lavar o pelo.

Xel: xabón líquido xelatinoso que se emprega para a hixiene persoal.

A cabeza

Boca: abertura situada na parte inferior da cara, arrodeada polos labios.

Beizo: cada unha das partes carnosas que limitan a abertura da boca; labio.

Campaíña: lobo que colga na parte posterior do padal, na entrada da gorxa; úvula; pingallón.

Dente: órgano duro e calcario, incrustado nas mandíbulas, que serve para mastigar.

Enxiva: tecido que recobre interiormente as queixadas e protexe a dentadura.

Lingua: órgano muscular situado na cavidade bucal, entre os arcos dentarios.

Padal: parte superior interna da boca; ceo da boca.

Cairo: cada un dos dentes situados entre o último incisivo e o primeiro premolar; canino; canteiro; queiro.

Incisivo: cada un dos dentes situados na parte anterior dos maxilares, entre os caninos, que serven especialmente para cortar.

Moa: cada un dos dentes, situados por detrás dos cairos, que serven para mastigar os alimentos; molar.

Premolar: cada un dos dentes situados entre os cairos e os molares.

Caluga: parte anterior do pescozo, onde empeza a cabeza; noca.

Cella: parte prominente e curvilínea, cuberta de pelo, sobre a cunca do ollo.

Faciana: parte anterior da cabeza das persoas; face; cara.

Fronte: parte superior da cara, entre as cellas e a raíz do pelo.

Meixela: cada unha das prominencias que hai debaixo dos ollos da face humana.

Nariz: parte saínte da cara, entre a fronte e a boca, con dous orificios, que comunica co aparello respiratorio.

Ollo: órgano da vista.

Orella: parte externa do órgano do oído, situada a ambos os lados da cabeza.

Pálpebra: membrana móbil que cobre a parte visible do ollo.

Pescozo: parte do corpo que une a cabeza co tronco.

Pestana: cada un dos pelos que nacen no bordo das pálpebras.

O tronco

Costas: parte posterior do tronco; lombo.

Cu: parte traseira do corpo, que vai dende onde acaba o lombo ata onde empezan as coxas.

Embigo: cicatriz redonda que queda no medio do ventre, como resto do cordón umbilical.

Mamila: parte central e máis prominente da mama, por onde as crías chuchan o leite.

Peito: parte dianteira do corpo que se estende dende o pescozo até o ventre.

Ventre: parte do corpo situada entre o peito e a pelve; abdome; barriga.

Brazo: extremidade superior, que vai dende o ombreiro ata a man.

Man: parte do corpo situada no extremo de cada brazo, con cinco dedos.

Perna: cada unha das dúas extremidades inferiores do ser humano.

Canela: parte da perna situada entre o xeonllo e o pé.

Cóbado: parte exterior da articulación do brazo co antebrazo; cotobelo.

Coxa: parte da perna que vai dende a cadeira ata o xeonllo.

Deda: dedo do pé.

Dedo: cada unha das cinco prolongacións en que remata a man.

Nádega: cada unha das dúas porcións carnosas e arredondadas que constitúen o cu.

Nocello: parte saínte dos ósos que forman a articulación da perna co pé.

Ombreiro: parte superior e lateral do tronco, onde nace o brazo; ombro.

Pulso: parte do corpo onde se xuntan a man e o antebrazo.

Sofraxe: parte posterior dos xeonllos.

Unlla: parte dura que nace e crece no extremo dos dedos; uña.

Xeonllo: parte da perna onde se articula o fémur coa tibia.

Acedo, aceda: que ten un sabor parecido ao vinagre ou ao limón; agre.

Almorzo: primeira comida do día, que se fai polas mañás.

Amargo, amarga: que ten un sabor intenso e desagradable, característico do fel.

Asubiar: emitir un son agudo facendo pasar o aire entre os beizos.

Azucre: substancia sólida cristalizable, soluble e de sabor moi doce.

Batedor: utensilio de cociña, manual ou eléctrico, para mesturar e bater alimentos.

Bicar: tocar algo ou a alguén cos beizos pechados, en sinal de afecto.

Cea: última das tres comidas principais do día, que se toma á noite.

Chuchar: extraer cos beizos e a lingua o zume ou a substancia de algo; zugar; chupar.

Coitelo: instrumento para cortar formado por unha folla de metal con fío por un dos lados, unida a un mango.

Culler: utensilio para levar á boca alimentos líquidos ou brandos, formado por un mango e unha pa oval nun extremo.

Cunca: recipiente cóncavo para tomar líquidos.

Doce: que ten un sabor agradable, coma o do azucre ou o mel.

Froita: froito comestible de certas plantas.

Garfo: utensilio con tres ou catro pugas nun extremo para levar alimentos sólidos á boca.

Lamber: pasar a lingua por unha superficie.

Legume: froito ou semente que se cría en vaíñas. Por extensión, hortalizas.

Leite: líquido branco que segregan as mamas das femias dos mamíferos e que se usa como alimento.

Macela: planta aromática cuxa flor se emprega en infusións polas súas propiedades medicinais.

Mamadeira: recipiente cun teto de goma elástica, que se usa para a lactación artificial; biberón.

Mastigar: triturar ou esmagar algo cos dentes.

Merenda: comida lixeira que se toma entre o xantar e a cea.

 

Papa: alimento que se obtén ao mesturar cereais con auga ou leite.

Prato: recipiente onde se serve a comida na mesa a cada comensal.

Saboroso, saborosa: que ten moito sabor e é agradable ao padal.

Salgado, salgada: que está condimentado con sal.

Xantar: comida do mediodía.

Zume: líquido con propiedades nutritivas contido en substancias vexetais e animais.

Arrolo: canto ou son para tranquilizar ou adormentar o neno ou a nena.

Axóuxere: xoguete formado por esferas ocas, unidas a un mango, con boliñas no interior que soan ao axitarse.

Bambán: asento suspendido por cordas ou cadeas a certa altura do chan para balancearse; randeeira.

Boneco: figura que representa unha persoa ou un animal e que se usa como xoguete.

Cantiga: composición en verso á que se lle pon música para ser cantada.

Conto: narración breve de ficción.

Crebacabezas: xogo que consiste en combinar un conxunto de pezas para formar unha figura.

Enredo: actividade que serve como entretemento e diversión.

Escorregadoiro: pista en pendente pola que escorregan as persoas, sentadas ou deitadas, como divertimento; esvaradoiro; tobogán.

Gargallada: risa sonora e impetuosa; risada.

Peluche: boneco de pelo suave.

Sorriso: acción de rir sen facer ruído, facendo un leve movemento cos labios.

Trabalinguas: palabra ou locución difícil de pronunciar sen se trabucar, que serve de xogo.

Abanear: mover ou oscilar sen cambiar de lugar.

Agatuñar: andar polo chan sobre os pés e as mans.

Andadeiro: aparello que sostén de pé as nenas e os nenos pequenos para que anden sen perigo de caer; andarela; tentenenos.

Anicarse: abaixarse e encollerse dobrando as pernas.

Axeonllarse: poñerse de xeonllos, coas pernas dobradas e os xeonllos no chan.

Balbucir: pronunciar con dificultade.

Chiar: producir sons fortes e agudos; berrar.

Choutar: separar o corpo do chan co impulso das pernas; brincar.

De crequenas: agachado e sentado sobre os propios talóns; en crequenas.

Erguerse: pórse de pé; levantarse.

Parolar: falar moito e polo xeral de cousas sen importancia.

Parrafeo: conversación informal.

Area: conxunto de pequenas partículas que se desprenden das rochas.

Fraga: extensión grande de monte con moita vexetación e gran diversidade de fauna.

Illa: porción de terra rodeada de auga por todas partes.

Ladeira: terreo en costa que vai da parte alta á baixa dunha montaña.

Lagoa: depósito natural de auga máis pequena ca o lago.

Miradoiro: lugar alto dende onde se pode contemplar a paisaxe.

Onda: elevación producida polo vento na superficie do mar, dun río ou dun lago; vaga.

Outeiro: elevación de terreo illada e de pouca extensión.

 

Parasol: paraugas para protexerse do sol.

Pontella: ponte pequena e estreita, de madeira ou pedra.

Praia: extensión de area ou pedra miúda á beira do mar ou dun río.

Verea: camiño estreito que se vai facendo ao andar por el a pé; sendeiro; carreiro.

Bolboreta: insecto da orde dos lepidópteros con dous pares de ás de vistosas cores.

Can, cadela: cánidos domésticos de tamaño, forma e pelaxe variados.

Carballo: árbore de gran tamaño, cuxo froito é a landra. Forma carballeiras.

Castiñeiro: árbore de folla caduca e copa ancha, que dá como froito ourizos que conteñen castañas.

Céspede: herba curta e mesta que cobre unha extensión de terreo, moi habitual nos xardíns.

Chorima: flor do toxo ou da xesta.

Galo, galiña: ave doméstica que se cría para aproveitar os seus ovos e a súa carne.

Margarida: planta herbácea con flores de pétalos brancos e centro amarelo.

Piñeiro: árbore de folla perenne e en forma de agulla, cuxo froito é a piña.

Souto: terreo poboado de castiñeiros; castiñeira.

Tartaruga: réptil mariño ou terrestre con catro patas e co corpo cuberto por unha coiraza; sapoconcho.

Xardín: terreo onde se cultiva árbores e plantas ornamentais.

Xoaniña: insecto coleóptero de forma arredondada, con élitros vermellos con puntos negros; maruxiña; reirrei; papasol.

Abotoar: introducir un botón no seu ollal; abrochar.

Anoar: atar cun nó.

Babeiro: prenda que se lles pon aos nenos e ás nenas sobre o peito, colgada do pescozo, para que non se manchen de baba ou comida.

Chambra: camisa ancha e frouxa que usan as mulleres, os nenos e as nenas; blusa.

Cueiro: peza de tea ou celulosa absorbente que se coloca entre as pernas para conter os excrementos.

Desabotoar: sacar o botón do ollal; desabrochar.

Desanoar: desfacer un nó que unía ou aseguraba algo.

Espir: sacar a roupa do corpo.

Luva: prenda de vestir para cubrir a man, dedo por dedo.

Pixama: traxe que se usa para durmir, xeralmente composto de chaqueta ou xersei e de pantalón.

Pucho: prenda para cubrir a cabeza, sen viseira e con aba; sombreiro.

Saia: prenda feminina que cae dende a cintura, á que vai cinguida.

Vaqueiro, vaqueira: dise dun tecido de algodón, forte e teso, e das prendas que se fan con el.

Vestir: cubrir o corpo con roupa.

Xersei: prenda de vestir de punto e con mangas que cobre o corpo ata o van.

As cores: vermello, amarelo, verde, azul, laranxa, branco, negro, rosa, violeta…

Afialapis: instrumento para facerlles punta aos lapis.

Caderno: conxunto de follas de papel, unidas de diversas formas, que se emprega para escribir.

Cartolina: cartón fino, liso e flexible.

Debuxar: representar figuras nun papel ou noutra superficie cun lapis, pinturas ou outros utensilios.

Deseño: debuxo que mostra como vai quedar unha cousas que se vai facer.

Estoxo: caixa ou carteira que serve para gardar ou protexer algunha cousa.

Folla: lámina delgada de papel ou doutro material.

Imaxinación: capacidade dunha persoa para formar imaxes mentais e inventar cousas.

Lapis: instrumento de madeira cunha barra de grafito no interior que serve para escribir ou debuxar.

Lapiseiro: estoxo para gardar os lapis.

Lenzo: tea preparada para pintar sobre ela.

Tesoiras: utensilio para cortar formado por dúas pezas afiadas por un lado, móbiles e unidas en forma de aspa e normalmente cuns buratos para meter os dedos.

Agasallo: aquilo que se lle dá a alguén como mostra de afecto ou de agradecemento; regalo.

Aniversario: día en que se cumpren anos dalgún suceso, coma o nacemento.

Anteface: obxecto con que unha persoa tapa a cara, ou parte dela, agás os ollos, para que non a recoñezan.

Apalpador: personaxe que vén a noite de Nadal a tocarlles a barriguiña aos nenos e nenas para ver se están mantidos e para lles deixar unha manchea de castañas e xoguetes.

Biscoito: doce de miga mol que se fai no forno con fariña, ovos e azucre.

Candea: obxecto cilíndrico de cera que leva unha torcida no interior e serve para alumar.

Confeito: doce de pequeno tamaño feito cunha masa de azucre, améndoa e outros ingredientes.

Disfrace: roupa que nos poñemos para xogar a ser outra cousa.

Entroido: período de tres días que precede á Coresma durante o que se celebran festas populares con disfraces e máscaras e hai bailes e comparsas.

Felicitar: manifestar a satisfacción que se sente por algo favorable.

Festexar: conmemorar cunha festa; celebrar.

Lamberetada: alimento doce e de sabor agradable que se come máis por gusto que por alimento; peperetada.

Nadal: festa que se celebra o 25 de decembro e datas próximas a esta celebración. Tamén se chama así o mes de decembro.

Parabéns: fórmula que se emprega para felicitar; en hora boa.

Samaín: festa que se celebra pola época de defuntos na que se fan lanternas con cabazas.

Soprar: expulsar aire a presión pola boca e dirixilo cara a unha cousa.

Torta: pastel ou doce grande que se adoita servir en porcións.

Troulear: andar de festa, de esmorga, facendo cousas que serven de diversión e entretemento; troular; rexoubar.

Veciñanza: conxunto das persoas que viven nun edificio, rúa ou lugar.

Xogar: realizar certas actividades para entreterse e divertirse; enredar.