Nacín nunha vila mariñeira na Costa da Morte. Todos falaban galego ao meu redor, pero eu non o facía. Por que? Os meus pais tiñan moito que ver con iso. Os motivos da miña nai para non falar galego eran simples. A súa familia falara castelán toda a vida. Seguir falándoo era a solución máis sinxela, unha circunstancia que ademais todo o mundo aceptaba. Pero o meu pai tiña motivos, ao seu entender, de maior calado. Todos falaban galego na súa aldea. Moitos, como no caso do meu pai, falábano porque non sabían falar outra cousa. Desgraciadamente, o que se permitía na Galicia profunda dos anos trinta e corenta, non se aceptaba uns quilómetros máis alá. Meu pai camiñaba horas para chegar á escola, e cando asistía ás clases tiña que asumir ser un pailán do que todo o mundo se burlaba, por non saber falar castelán. A cousa non mellorou cando foi a estudar a Madrid, anos despois. O seu acento o clasificaba inmediatamente como un “galeguiño”, e por tanto, un tipo de provincias ao que non se lle podía tomar en serio. Esta situación alporizábao tanto que decidiu aprender a falar castelán mellor do que un madrileño. Cando o meu pai tivo fillos, empeñouse en que non pasasen nunca polo que tivera que pasar el. O galego quedou soterrado.

img-20180916-wa0003

Pero o meu pai nunca pensou que a min me pasaría todo o contrario. Non tivo en conta que, para un neno fisterrán dos anos oitenta, falar castelán era sinónimo de becho raro. Eu aprendín galego igualmente; o galego dos libros, o galego da tele. Basicamente, o meu profesor de galego foi Songoku. Nas bólas máxicas non se falaba o galego formal polo que te avaliaban na escola. Era un galego sen complexos e divertido, cheo de pequenos detalles que explicaban o noso xeito de ver o mundo. Pero non era o galego que falaban os meus compañeiros, e axiña o gardei para unha mellor ocasión.

Esa ocasión chegou con dezasete anos, cando entendín a dimensión real do que escribían Cunqueiro, Ferreiro ou Casares. Comprometinme coa lingua, mais só na escrita. Mudar de lingua é complicado para un “teenager”, e máis aínda cando se cambia a vila mariñeira pola capital. O galego que eu sabía non se falaba na miña casa, nin tampouco no sitio de onde viña, e moito menos entre as miñas amizades, onde ansiaba ser aceptado. Co tempo chegou a preguiza. Resultábame cómodo falar castelán. Pero así que fun medrando, fun coñecendo a galegofalantes cos que si conectaba. Con eles non tiña que empregar un acento específico, nin me sentía na obriga de falar un idioma ou outro. E así comecei a falar en galego cos que me falaban galego, sen mudar as miñas rutinas falando castelán.

Por cousas do destino, rematei coñecendo en México a un empresario dinamarqués que me ofreceu traballo como Area Manager en Latinoamérica. Preguntábame eu que interese podía ter el en que levara un mercado tan grande, especialmente cando nunca traballara en vendas. Pareceume un reto bonito, e pouco a pouco funme dando conta da miña posición con respecto a calquera outro candidato. Resulta que os galegos son os únicos traballadores do eido comunitario que, tendo mentalidade europea, poden entenderse sen problemas con calquera cidadán latinoamericano, dende México ata Brasil. Bástanos con aprender inglés e traballar un pouco as conexións entre galego e portugués para alcanzar un potencial xigantesco no ámbito dos negocios. A situación das empresas nórdicas en América Latina é especialmente problemática, xa que máis alá do idioma, son totalmente alleos á cultura dun arxentino, nin comprenden as particularidades de facer negocios en países como Brasil. Nós levámolo na sangue. Entendemos todo o ritual necesario para relacionarse, sabemos investigar como se fan as cousas neses países, e sobre todo respondemos correctamente ás expectativas dun cliente latino.

No meu traballo preguntábanse por que funcionaba comigo un continente no que eles fracasaran estrepitosamente. E resultáballes aínda máis sorprendente que os casos de éxito chegaran sen investimento ningún en márketing. A min en cambio non me parecía tan complicado. Se coñecías aos clientes en persoa, era sinxelo identificarse con eles para dar solucións ás súas necesidades. Falabamos o mesmo idioma, literalmente e tamén en sentido figurado. A pouco que un se esforzase, os casos de éxito acumulábanse. Temos empatía, e cando os galegos, mexicanos ou brasileiros estamos cómodos, abrimos as portas da nosa casa e do noso corazón. O meu xefe entendeuno. E dous anos despois de asignarme ese mercado que ninguén sabía traballar, deume tamén a dirección de España e Portugal.

Naquel tempo tivemos á nosa filla Lilí. A miña muller, viguesa á que coñecín na Coruña, falou castelán toda a súa vida. Nunca falaramos galego entre nós, nin viamos necesidade ningunha. Pero así como quedou embarazada, xurdiu de xeito natural a posibilidade de educar ós nosos fillos en galego. Non había motivos ideolóxicos para facer tal cousa. Eran, máis ben, motivos lóxicos. Viviamos en Bertamiráns, tiñamos un idioma propio fermosísimo que empregabamos con boa parte da nosa familia e, no ámbito laboral, o galego resultaba imprescindible. Preocupábanos que, por unha cousa ou por outra, á nosa nena lle pasara como a nós. Que malgastara un recurso poderosísimo por culpa da preguiza; que abandonara toda unha cultura por mor de seguirlle a corrente a quen non entendía a súa importancia. Sabiamos, ademais, que o castelán sempre estaría aí. A televisión, a maioría dos libros na casa, as cancións da radio, o noso entorno. Parecía tremendamente ilóxico escoller o castelán como idioma materno, a dicir verdade. Consideramos que educar á nosa filla en galego era tan importante como facilitarlle o acceso a contidos en castelán ou inglés.

Coa decisión tomada, chegou o momento de mudar ó galego nas conversacións de parella. Sentamos no sofá da casa, un ó lado do outro. E agora que? Falamos así galego, sen máis? Foron uns días realmente embarazosos. En galego a nosa relación parecía superficial, forzada e absurda. O galego non nos conectaba en absoluto. Era ese motivo suficiente como para non falalo? Novamente se impoñía a lóxica. Renunciar a falar galego só polo reparo a falalo parecía unha decisión estúpida. Así que insistimos. Cando un cambiaba ao castelán de xeito instintivo, o outro facía por volver ao galego. E así, moi pouco a pouco, fomos asimilando o idioma dende o que hoxe interpretamos o mundo.

Soubemos por internet do programa Apego. O concello de Ames facilitaba unha serie de recursos gráficos e actividades a tódolos pais que desexaban educar aos seus fillos en galego. Cando fomos buscar a nosa caixa, dixéronnos que eramos os primeiros en aparecer. Falamos un anaquiño, e quixeron saber máis da nosa historia. Contámoslla con moito gusto, e diría que case con alivio, xa que cada frase nos reafirmaba nas decisións tomadas. Foi bonito e tamén sorprendente, ver que o noso caso lles resultaba especial. Para nós resultaba o máis normal do mundo.

Hai case dous anos, mudámonos a Dinamarca. Ese empresario escandinavo que comprendeu a vantaxe de ser galego, quixo saber se aceptaría un bo traballo no seu país de nacemento. Valoramos moitas cousas naquel momento. A familia. As oportunidades para os nosos fillos. O futuro. Dixemos que si.

Pouco despois de establecernos, chegou o segundo embarazo. Xa non estabamos fisicamente en Galicia, pero iso non importaba en absoluto. Galicia estaba máis presente que nunca nas nosas vidas. Vivía en cada palabra, aparecía en cada pensamento. Non sabiamos expresar os nosos sentimentos de ningún outro xeito. Decidimos chamar Bran ao noso fillo, como ese deus celta que tan presente está nos topónimos galegos. E nas primeiras vacacións despois do seu nacemento, insistimos en ir buscar a nosa caixa de Apego.

img-20180916-wa0000

O galego é un recurso poderoso, pero sobre todo, é un agasallo fermosísimo. Mudou as nosas vidas por completo a base de agarimo e tenrura. Hoxe vivimos unha vida privilexiada, na que empregamos con fluidez tres idiomas sen os que xa non saberiamos vivir. E agora resulta que vivimos no único país do mundo no que se fala dinamarqués. Hai quen se pregunta para que serve, se só o falan cinco millóns de persoas. Pero nós imos a clase cada semana, porque vivimos en Dinamarca e non precisamos moitos máis motivos.

Ás veces pensamos nas vidas que terán os nosos fillos. Preguntámonos en que país quererán vivir, e que idioma falarán, como se estiveran obrigados a escoller entre unha cousa ou outra. A Lilí todo lle resulta moito máis sinxelo. Cando ten fame, pide “queixo”. Cando toca ir para cama, di “brush teeth”. Cando chama por nós, di “papi y mami”. E cando marcha para a gardería, despídese dicindo “farvel”. Bendito problema!

Un texto de Benjamín Trillo Díaz, con Ángela Costas Caride, Lilí Trillo Costas e Bran Trillo Costas.

Pin It on Pinterest

Share This